Missing in action: de oorlogsburgemeester van Gramsbergen

Samuel Willem Alexander Baron van Voerst van Lynden werd geboren op 29 augustus 1904 in Ubbergen en was gehuwd met jonkvrouw Johanna de Beaufort. Zij woonden op Landgoed De Groote Scheere in Holthone, een buurtschap in de gemeente Gramsbergen.  

In augustus 1939, kort voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, werd hij benoemd tot burgemeester van de gemeente Gramsbergen. Zijn leiderschap zou al snel op de proef worden gesteld door de ingrijpende gebeurtenissen die Nederland zouden treffen na de Duitse invasie in mei 1940. 

Hij werd al vrij vlot de spil van het verzet in Gramsbergen met het gemeentehuis als centrale verzetspunt. Samen met zijn ambtenaren werden er allerlei illegale activiteiten verricht zoals het vervalsen van persoonsbewijzen. Daarnaast bood hij samen met zijn vrouw op hun landgoed onderdak aan verzetsstrijders, geallieerde piloten van neergeschoten gevechtsvliegtuigen, gevluchte krijgsgevangen en andere mensen die op de vlucht waren voor de Duitse overheersers. 

Hij was een prominent persoon in het verzet en districtscommandant van de Ordedienst (later de Binnenlandse Strijdkrachten). Door verraad werd hij tot tweemaal toe door de Duitse bezetter gevangengenomen. De eerste keer in het najaar van 1943. Hij werd door de Duitsers op vermoeden van het uitvoeren van verzetswerk opgesloten in de destijds beruchte Scheveningse gevangenis, het Oranjehotel. De naam verwijst naar de vele verzetsmensen die hier gedurende de oorlog door het Duitse bewind werd vastgezet. 

De burgemeester werd er circa zes weken vastgehouden en verhoord. Wegens gebrek aan bewijs kwam hij daarna vrij. Ondanks de wetenschap dat de Duitse bezetters en hun collaborateurs hem in de gaten hielden, weerhield hem dit niet om na zijn vrijlating zijn verzetswerk weer op te pakken. Hij wist vervolgens een aantal jaren uit hun handen te blijven tot die voor hem noodlottige donderdag 4 januari 1945.  

Op die dag, laat in de middag, scheurde een overvalwagen van de SS het terrein van het gemeentehuis op. De dan nog aanwezige ambtenaren inclusief de burgemeester werden gevangengenomen en afgevoerd naar Hollandscheveld. Mensonterende taferelen vonden daar plaats. De burgemeester werd van hier op transport gezet naar Assen. Hij zat er een paar weken vast. Tijdens deze periode bezocht zijn vrouw hem een aantal malen.  

Op 16 maart werd hij per trein getransporteerd naar concentratiekamp Neuengamme in Duitsland. Waar hij vervolgens verbleef is ondanks diverse naspeuringen tot de dag van vandaag onbekend. Hij zou op 26 of 27 maart 1945 weer op transport zijn gesteld met vrijwel uitsluitend Russen en Polen. Bestemming, onbekend. Ook werd verteld dat hij op 9 april 1945 naar het kamp Bergen – Belsen zou zijn overgebracht. Zekerheid hierover werd nooit verkregen.  

Terwijl alle op 4 januari 1945 gevangengenomen ambtenaren terugkeerden in Gramsbergen, gold dat niet voor de burgemeester. Hij keerde niet weer terug en mocht de bevrijding van Gramsbergen op 6 april 1945 dan ook niet meer meemaken. Een behoorlijke domper op de feestvreugde die dag.  

Bij koninklijk besluit van 2 december 1949 werd Van Voerst van Lynden eervol ontslagen als burgemeester van Gramsbergen. Een jaar later werd de baron officieel doodverklaard. Zijn weduwe ging tegen het besluit in beroep en won het proces. De arrondissementsrechtbank te Almelo vernietigde de beschikking. Sindsdien is de oud-burgemeester van Gramsbergen officieel 'vermist'.