#Verhaal
De vergeten bevrijders
Dat Britse en Canadese militairen Oost-Nederland in het voorjaar van 1945 hebben bevrijd, is bij veel mensen bekend. Maar de rol van de 1e Poolse Pantserdivisie is lange tijd onderbelicht gebleven. Onterecht want zij hebben onder meer Goor en Diepenheim bevrijd. Goor werd op 8 april 1945 bevrijd door het Poolse Bataljon Strzelcow Podhalanskich. Het hoefde daarvoor geen strijd meer te leveren. Aan de bevrijding van Goor was op 24 maart een zwaar bombardement voorafgegaan waarbij 70 burgers het leven lieten.
De 80 clusterbommen van de 397ste Bombardement Group van de Amerikaanse luchtmacht gebruikten Goor als gelegenheidsdoelwit, vanwege de strategische ligging op een kruispunt. De bommen raakten ook een munitiedepot, dat de lucht in vloog en diverse gewonden en doden veroorzaakte. Hierdoor was de bevrijding van Goor, een week later, een mengeling van vreugde en verdriet.
De 1e Poolse Panterdivisie werd in 1942 in Schotland opgericht en bestond uit militairen die drie jaar eerder na de capitulatie hun vaderland waren ontvlucht. Eind 1944 maakten deze 16.000 Polen de oversteek naar Normandië, waar ze werden toegevoegd aan het Canadese leger. Ze speelden een even belangrijke als tragische rol in verschillende fases van de oorlog. Ze bevrijdden delen van Zeeland in september 1944 en leden diezelfde maand ook zware verliezen bij de slag om Arnhem (Market Garden).
In het voorjaar van 1945 kwamen ze vanuit Duitsland Nederland binnen en droegen bij aan de bevrijding van het oosten en noorden. De Poolse bevrijders eindigden in het noorden van Duitsland waar ze tot 1947 bleven en namens de geallieerden in de grensregio bezettingstaken uitvoerden.
Voor hen was het daarna onmogelijk om terug te keren naar hun vaderland, dat inmiddels onder invloed van de Sovjet-Unie was komen te staan. Veel Polen kozen ervoor om hun geluk in Nederland te beproeven. De bedrijven waren er blij mee want die zaten te springen om personeel. Zo nam machinefabriek Stork in Hengelo bijvoorbeeld verschillende Polen in dienst.
Deze mannen trouwden na verloop van tijd met Twentse meisjes, kregen kinderen en probeerden de oorlog te vergeten. Makkelijk was dat laatste niet. Sommigen hadden last van oorlogstrauma’s vanwege alle verschrikkingen die ze hadden meegemaakt. Bovendien had de communistische regering in hun vaderland hen de Poolse nationaliteit afgenomen. Het Nederlandse staatsburgerschap zou nog jaren op zich laten wachten, waardoor ze lange tijd statenloze burgers waren.
Daarnaast werd het Poolse aandeel in de bevrijding van Oost-Nederland jarenlang genegeerd. Bij de jaarlijkse herdenking in Goor werd hierover met geen woord gerept. Dat veranderde pas in 1995, toen Hengeloër Bernard Klaczynski voor het eerst werd uitgenodigd om bij de herdenking aanwezig te zijn. Bij het oorlogsmonument werd die dag een boom geplant uit dank voor de inzet van de Poolse bevrijders. Twintig jaar later, in 2015, kwam de Poolse ambassadeur naar Goor om in het centrum een herinneringssteen voor de 1e Poolse pantserdivisie te onthullen.