#Plaats van belang
Politieshcool Schalkhaar
De Politieschool Schalkhaar (ook wel Politieopleidingsbataljon Schalkhaar), opgericht in juli 1941, was de centrale opleiding van de Nederlandse politie. In de Westenbergkazerne in Schalkhaar werden Nederlandse politiemensen onder Duits toezicht in zes maanden geschoold in de ideologie van de SS, waarna de agenten toegevoegd werden aan reguliere korpsen. Op deze manier probeerde de bezetter meer controle te krijgen over het Nederlandse politieapparaat.
Opgericht eind jaren dertig voor de Nederlandse krijgsmacht, is de Westenbergkazerne in Schalkhaar nu in gebruik als asielzoekerscentrum. Veelal voor de opvang van oorlogsvluchtelingen. Oorlogsdreiging is daarmee onbedoeld een blijvende rode draad van Spanjaardsdijk 47, waarvan het Poortgebouw Rijksmonument is.
De bouw werd eind jaren dertig abrupt onderbroken door de uitbraak van de Tweede Wereldoorlog. De Duitse bezetter voltooide in 1940 de kazerne en huisvestte er het beruchte Politieopleidingsbataljon (POB) Schalkhaar met als doel het Nederlandse politieapparaat volledig in hun greep te krijgen.
Als direct gevolg van slap optreden van de toenmalige politie bij de Februari-stakingen in 1941 werd een ingrijpende reorganisatie naar Duits model uitgevoerd. De korpsen van gemeentepolitie, rijkspolitie en grenspolitie werden samengevoegd tot staatspolitie en rechtstreeks onder Duits bevel geplaatst. Een sterke militarisering was het gevolg.
Om de nazificatie van het politiekorps te vervolmaken werd in Schalkhaar in juli 1941 de speciale politieschool opgericht onder toezicht van SS-generaal Hanns Rauter, de Duitse politiechef in Nederland, de allerhoogste baas. Begin 1942 rondde de eerste lichting de opleiding af en werden de cursisten verspreid over korpsen in het hele land. Al in september 1942 werden ze voor hun harde optreden tegen de Joden en hulp bij razzia’s in Amsterdam in de illegale pers afgeschilderd als ‘onderwereldfiguren en brave moffenknechten’.
De benaming ‘Schalkhaarder’ was in oorlogstijd en lang daarna een scheldwoord. De kazerne huisvestte ook de Storm Westenberg van de Nederlandse SS. Dat de Duitse bezetter daar veel belang aan hechtte, blijkt uit een bezoek van de nazikopstukken Heinrich Himmler en Arthur Seyss-Inquart in februari 1944 aan de locatie. In de periode 1941-1944 werden er ongeveer 3.000 Nederlanders onder Duits toezicht geschoold in de ideologie van de SS.
De naam Schalkhaar kwam al snel symbool te staan voor ‘foute agenten’. Wie het aanbod kreeg om een opleiding te volgen in Schalkhaar, stond soms voor een dilemma: óf een baan bij de politie óf naar Duitsland voor dwangarbeid (Arbeitseinsatz). Ook goedwillende agenten stonden voor een dilemma. Nam men ontslag, dan kon men er zeker van zijn dat de lege plek onmiddellijk werd ingenomen door een NSB’er die geen enkele moeite zou hebben om de anti-Joodse maatregelen uit te voeren. Bleef men op de post, dan maakte men vuile handen.
Na een oproep vanuit kerkelijke kring in 1943 begonnen sommige agenten openlijk werk te weigeren. Anderen besloten onder te duiken. Om dit te voorkomen voerde de bezetter een aparte maatregel in, de Sippenhaft. Familieleden van ondergedoken agenten moesten opgepakt worden en naar Kamp Vught overgebracht worden. Eind 1943 zaten in Vught al 150 familieleden van politiemannen gevangen. In totaal doken in de periode zomer 1943 tot zomer 1944 ongeveer 600 politiemensen onder.
De worsteling van drie generaties met het verleden van de beruchte politieopleiding van de nazi’s is terug te zien in de documentaire ‘Mijn opa was Schalkhaarder’ (2025) van Wouter Rutgers. Samen met zijn vader Stefan duikt hij in de verborgen familie- en oorlogsgeschiedenis van zijn opa Wim.