Terezin gedenkteken

Theresienstadt, gelegen in Tsjecho-Slowakije, was een unieke faciliteit in het kampsysteem van de nazi's. Het diende van 24 november 1941 tot 9 mei 1945 als doorgangskamp, getto-werkkamp en misleidingsmiddel. Het werd voornamelijk gebruikt voor Tsjechische Joden die werden gedeporteerd naar moordcentra, concentratiekampen en dwangarbeiderskampen in de door Duitsland bezette gebieden. Daarnaast werden er bepaalde categorieën Duitse, Oostenrijkse en Tsjechische Joden opgesloten, met name ouderen, gehandicapte veteranen en prominenten uit de kunst en cultuur.

Het kamp-ghetto had kenmerken van zowel getto's als concentratiekampen. Als propagandamiddel werd Theresienstadt door de nazi's cynisch afgeschilderd als een "kuuroord" waar oudere Duitse Joden zich veilig konden "terugtrekken". Dit was onderdeel van de nazi-strategie om de ware aard van de deportaties naar het oosten te verhullen.

De leefomstandigheden in Theresienstadt waren erbarmelijk, met tienduizenden die stierven door ziekte of verhongering. In 1942 was het sterftecijfer zo hoog dat de Duitsers een crematorium bouwden dat bijna 200 lichamen per dag kon verwerken. Van de ongeveer 140.000 Joden die naar Theresienstadt werden overgebracht, werden er bijna 90.000 verder naar het oosten gedeporteerd en stierven er bijna 33.000 in het getto zelf.

Ondanks de barre omstandigheden kende Theresienstadt een bruisend cultureel leven. Bekende Joodse kunstenaars maakten kunstwerken en er waren regelmatig lezingen, concerten en theatervoorstellingen. Het getto had ook een uitleenbibliotheek met 60.000 boeken. Vijftienduizend kinderen trokken door Theresienstadt om naar clandestiene scholen te gaan en deel te nemen aan artistieke activiteiten.

In juni 1944 gaven de nazi's onder internationale druk toestemming aan het Internationale Rode Kruis om Theresienstadt te bezoeken. Het bezoek was bedrog en het getto werd voor de gelegenheid "verfraaid". Na het bezoek werden de deportaties hervat tot oktober 1944.

Tegenwoordig dient het Theresienstadt Memorial als herdenkingsplaats en educatief centrum. Het omvat een museum en verschillende gedenktekens die de herinnering levend houden aan degenen die leden en stierven in het kamp en toekomstige generaties informeren over de Holocaust.