Muzeum byłego niemieckiego obozu zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem

Obecnie na terenie byłego obozu znajduje się muzeum, mieszczące się w dawnym dworze, z wystawami szczegółowo opisującymi historię obozu, życie ofiar i proces eksterminacji więźniów. Obszar leśny obozu, w którym miały miejsce mordy, jest oznaczony kamieniem pamiątkowym i ścieżką edukacyjną prowadzącą odwiedzających przez historię obozu. Założone w grudniu 1941 r. Chełmno było pierwszym z nazistowskich obozów zagłady i prototypem późniejszych obozów w Bełżcu, Sobiborze i Treblince. Był on głównie wykorzystywany do masowej eksterminacji Żydów z getta w Łodzi i okolic.

Obóz składał się z dwóch części: obozu dworskiego (Schlosslager) w Chełmnie i obozu leśnego (Waldlager) oddalonego o około 2,5 mili. Ofiary były początkowo uśmiercane w furgonetkach gazowych, które później zastąpiono stacjonarnymi komorami gazowymi w innych obozach. W Chełmnie Żydom mówiono, że są transportowani w celu przesiedlenia, ale zamiast tego byli przewożeni do obozu leśnego, gdzie zostawali zagazowani w furgonetkach. Ich ciała były następnie grzebane w masowych grobach lub palone w krematoriach pod gołym niebem.

Szacuje się, że 172 000 osób zostało zabitych w Chełmnie między grudniem 1941 r. a marcem 1943 r., a także podczas krótkiego okresu wznowienia operacji w czerwcu/lipcu 1944 roku. Wśród ofiar znaleźli się Żydzi z Kraju Warty, getta łódzkiego i innych obszarów, a także kilkuset Polaków i radzieckich jeńców wojennych. Wśród pierwszych ofiar Chełmna znalazło się także wielu Romów deportowanych z Austrii do łódzkiego getta.

Aby ukryć dowody masowych mordów, we wrześniu 1944 r. SS rozpoczęło operację 1005, zmuszając żydowskich więźniów do ekshumacji i kremacji zwłok z masowych grobów. Obóz został opuszczony 17 stycznia 1945 r., gdy zbliżała się armia radziecka.